De gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) is het belangrijkste leefstijlinstrument van de Nederlandse zorg. Deelnemers hebben echter vaak behoefte aan meer begeleidingsuren, en gedragsverandering staat in de verschillende programma’s niet even centraal. In Zuid-Holland Zuid onderzoekt Miranda Koster-Janssen met Stichting Prachtig ZIJN samen met GLI-aanbieders, zorggroepen, gemeenten en de GGD hoe het maximale uit de GLI kan worden gehaald. Dat heeft geleid tot bijzondere initiatieven waaronder GLI-programma’s gericht op specifieke deelnemersgroepen, en een peersupport-platform dat wordt ontwikkeld samen met Je Leefstijl Als Medicijn.
Your Health Spot
Het verhaal van Stichting Prachtig ZIJN begint met Your Health Spot, het leefstijlcentrum waarvan leefstijlcoach Miranda Koster-Janssen in 2014 in Zwijndrecht, pal tegenover het treinstation, de deuren opende. Miranda: “Ik worstel zelf al mijn hele leven met mijn gewicht en ik weet hoe belangrijk het is om terecht te kunnen bij een laagdrempelige locatie, om in een fijne omgeving aan je leefstijl te kunnen werken. Dat werd Your Health Spot.”
Vanaf 2019 werd de GLI voor mensen met een BMI tussen 25 en 35 en een grote buikomvang vergoed vanuit de basisverzekering. In de leefstijlbegeleiding in heel Nederland werd de GLI een belangrijke corebusiness, en bij Your Health Spot was dat niet anders. Een kanttekening die echter vanaf het begin vaak werd gemaakt, was dat de vergoedingen voor het GLI-programma karig zijn – wat het begeleiden van een duurzame leefstijlverandering bij de deelnemers uitdagend maakt. Stichting Prachtig ZIJN is opgezet om bij de leefstijladvisering het onderste uit de kan te halen. Vanuit een centrale organisatie wordt gewerkt aan de beschikbaarheid, kwaliteit en effectiviteit van de GLI. Regionale samenwerking is daarbij een belangrijk instrument.
Hoe kwam de samenwerking tot stand?
Miranda: “Toen de GLI werd geïntroduceerd heb ik vanuit Your Health Spot de huisartsen in onze regio geïnformeerd. Meteen hadden we een flinke wachtlijst en kwamen er ook deelnemers uit andere gemeenten bij ons. Het leek me niet de bedoeling dat mensen zo ver moeten reizen voor hun GLI-programma. Ik heb onze zorggroep, DrechtDokters, benaderd om dat te bespreken. Daarnaast vond ik dat de GLI als leefstijlinterventie op sommige punten voor verbetering vatbaar was. Met de zorggroep hebben we een regionaal netwerk van GLI-aanbieders opgezet dat door ons wordt gecoördineerd. Daartoe hebben we de organisatie GLI Zuid-Holland Zuid in het leven geroepen.”
Wat kon op dat moment beter met de GLI, wat jou betreft?
“Bij de leefstijlbegeleiding van Your Health Spot waren we gewend om maatwerk te leveren. In een GLI-programma ben je gebonden aan vaste begeleidingsmomenten en is dat lastiger. Daarbij vonden we dat de frequentie van de bijeenkomsten voor veel mensen te laag was. Na de eerste bijeenkomst waren sommige mensen bijvoorbeeld alweer teruggevallen voordat ze naar de tweede bijeenkomst gingen. Ook de coaching op gedragsveranderingsvaardigheden en het verbeteren van de mentale fitheid is een aandachtspunt. De inhoud van het programma wordt per zorgverlener ingevuld, dus de inhoud kan per aanbieder sterk verschillen. Dat maakt het ook lastig om de effectiviteit te meten, je kunt aanbieders nauwelijks vergelijken.”
“GLI-programma’s worden aangeboden door leefstijlcoaches, diëtisten en fysiotherapeuten. De coachingsvaardigheden en kennis van gedragsverandering verschilt sterk per beroepsgroep en zelfs per individu. Het is dus belangrijk om ook te investeren in het doorontwikkelen van de vaardigheden en kennis van de aanbieders.”
Hoe heb je de zorggroep meegekregen?
“Eerlijk gezegd vooral doordat we ze veel werk uit handen hebben genomen, denk ik. Het doel van de regionale organisatie die we hebben ontworpen was dat we door schaalgrootte de kwaliteit van de GLI beter zouden kunnen monitoren, en het programma verder ontwikkelen. Een voorwaarde voor de zorggroep was dat wij de coördinatie zouden doen, omdat ze er zelf geen capaciteit voor hebben. Zorggroepen zijn gericht op het organiseren en monitoren van huisartsenzorg en minder op leefstijlcoaching en het organiseren van leefstijlinterventies.”
Met wie werken jullie inmiddels samen?
“Met vier zorggroepen in dertien gemeenten, de GGD, huisartsen en een ziekenhuis. We hebben bijna vijftig aanbieders van GLI-programma’s onder contract die in de verschillende gemeenten met de preferente zorgverzekeraar werken.”
Wat is jullie toegevoegde waarde?
“Wat we vooral proberen te doen is veel administratie en ‘paarse krokodillen’ bij de coaches weghouden, zodat ze zich op de zorg voor hun deelnemers kunnen focussen. We monitoren de uitvoering en we ontwikkelen het programma verder op basis van de feedback van deelnemers en coaches. We bieden de coaches bijvoorbeeld een e-learning aan en zorgen dat ze op de hoogte zijn van de laatste wetenschappelijke inzichten. We hebben ook een keurmerk voor GLI-coaches ontwikkeld waarin we Acceptance and Commitment Therapy (ACT) toepassen, om de gedragsverandering van de deelnemers aan de GLI zo goed mogelijk te borgen.”
Kan dan financieel ‘uit’? De vergoedingen voor GLI-programma’s staan immers bekend als mager.
“Het lukt alleen doordat we veel volume kunnen maken. Een omvang zoals de onze met activiteiten in dertien gemeenten is minimaal nodig om de centrale organisatie te kunnen dragen, denk ik. Jaarlijks krijgen wij nu zo’n 1.250 verwijzingen. Groter worden dan we nu zijn zou ik overigens ook geen goed idee vinden, omdat je dan het contact met de coaches verliest en hun kwaliteit niet meer goed kunt inschatten.”
“Ooit begonnen we, ik durf het bijna niet te zeggen, met een uurtarief van 61 euro omdat we niet wisten of we meer dan dat konden betalen. Inmiddels zitten we op 80 euro, en volgend jaar gaat het tarief weer verder omhoog. Met het huidige volume blijft er dan voldoende over voor de centrale organisatie en jaarlijks een aantal projecten gericht op doorontwikkeling. We kunnen het ook af en toe aanvullen met subsidies.”
Waarom hebben jullie Stichting Prachtig ZIJN opgericht?
“Om te werken aan de kwaliteit en beschikbaarheid van de leefstijlzorg in onze regio. Dat doen we naast GLI Zuid-Holland Zuid op meerdere manieren. Zo hebben we het initiatief genomen om in onze regio een leefstijlcoalitie te vormen om onze kennis, ervaring en netwerken te bundelen. We hebben een leefstijlzorgloket ingericht om vraag en aanbod van de leefstijlzorg beter bij elkaar te kunnen brengen. Daarnaast hebben we een leefstijlaanbod voor organisaties ontwikkeld: Leefstijl in Bedrijf, waarmee werkgevers en werknemers van de expertise in ons netwerk kunnen profiteren. Vanuit de Stichting werken we bovendien aan een aanbod van gespecialiseerde GLI-programma’s.”
Wat moeten we ons daarbij voorstellen?
“In specifieke omstandigheden kunnen mensen specialistische ondersteuning gebruiken. We hebben GLI-programma’s ontwikkeld voor mensen met artrose, zwangere vrouwen, mensen die een bariatrische ingreep achter de rug hebben, mensen met leververvetting en met neurologische klachten. We ontwikkelen de programma’s in samenwerking met partners zoals het ziekenhuis.”
Hoe ziet bijvoorbeeld de GLI voor neurologie eruit?
“In dat programma werken we met groepen van zes tot acht deelnemers in plaats van de standaardgrootte van twaalf deelnemers die we voor onze GLI-programma’s hanteren. Voor mensen met neurologische problemen geeft een grotere groep te veel prikkels. In de sessies gaan we specifiek in op wat er in het brein gebeurt. Het gaat dus niet alleen over gezond eten en bewegen maar ook over leren omgaan met wat er allemaal in het leven van de deelnemers veranderd is. Dat je sommige dingen misschien wat minder makkelijk aankan, of dat je soms anders reageert dan je eerder zou hebben gedaan. Aan het programma is ook een ergotherapeut toegevoegd.”
Op jullie site is te lezen dat jullie ook het initiatief hebben genomen tot een landelijk netwerk van GLI-aanbieders. Wat houdt dat in?
“Nog steeds valt er op het gebied van de GLI veel te verbeteren. Aanbieders worden in verschillende regio’s met verschillende vergoedingen geconfronteerd. Dat maakt het soms lastig om goede zorg te bieden. We willen allemaal de GLI effectiever maken, maar daar zijn we op onze eigen eilandjes mee bezig, en de resultaten worden vaak alleen maar op dat eilandje toegepast. Dat vind ik zonde. Het is zinvol om ervaringen uit te wisselen.”
“Met het landelijk netwerk willen we van elkaar leren. Aan de andere kant willen we ook bekijken hoe we als GLI-coördinatoren een stem krijgen in de landelijke discussies die over de GLI worden gevoerd. Hopelijk krijgen we meer ‘body’ in de gesprekken met zorgverzekeraars. We zijn allemaal gebaat bij een zo effectief mogelijke GLI. Met het netwerk willen we daaraan bijdragen.”
Tot slot, waar kwam jullie initiatief voor een peersupport-platform vandaan?
“We lazen over peersupport in de nieuwsbrief van Je Leefstijl Als Medicijn, en dat sprak ons aan. Gedragsverandering vraagt een intensieve begeleiding, maar voor de deelnemers van de GLI zijn soms te weinig begeleidingsuren beschikbaar. Na afronding van het programma is er helemaal geen begeleiding meer. Ervaringsdeskundigen kunnen mensen extra steun bieden doordat zij deelnemers aan de GLI vanuit hun eigen ervaringen kunnen coachen. Door peersupport te integreren willen we bekijken of we de GLI effectiever kunt maken. Daarom hebben we Je Leefstijl Als Medicijn benaderd. Komende tijd gaan we de rol van peersupport in een pilot samen onderzoeken.”
