Onderzoek Anne-Margreeth Krijger-Dijkema wijst weg naar behandeling op maat

Diabetes type 2-patiënten worden vaak over één kam geschoren, maar de onderliggende problematiek kan sterk verschillen. Met een pilotstudie laat apotheker Anne-Margreeth Krijger-Dijkema zien dat het ‘diabetyperen’ van de patiënt tot een succesvolle maatwerkbehandeling kan leiden. “De diagnostiek kan een update gebruiken.”

Diabetypering Anne-Margreeth Krijger-Dijkema
Diabetypering

Enkele jaren geleden begon Anne-Margreeth Krijger-Dijkema zichzelf steeds meer vragen te stellen over diabetes. Als apotheker had ze zich in de ziekte gespecialiseerd en ze gaf er les over aan collega-apothekers. Maar hoe meer zich erin verdiepte, hoe meer het onderwerp ging knagen. Wat zijn de onderliggende oorzaken van de hoge bloedsuikers? Wat is insulineresistentie eigenlijk en waarom functioneert de alvleesklier anders dan bij mensen zonder diabetes? Toen ze hoorde dat diabetes type 2 kon worden omgekeerd, voelde het als een schok. Het was toch een chronische onomkeerbare ziekte?

Via een collega bij beroepsorganisatie KNMP hoorde ze in 2017 van de nieuwe inzichten van Ben van Ommen van TNO. De collega had een afspraak met Van Ommen gemaakt, en Krijger-Dijkema zei spontaan, “nou, dan ga ik mee.” Ze had geen idee waar het gesprek op zou uitlopen. Van Ommen werkte aan een methode om de insulineresistentie van organen zoals de lever en spieren te bepalen. Hij kon ook nagaan of de alvleesklier nog insuline afgeeft, en sprak van verschillende types diabetes 2-patiënten. Zo kom je dichter bij de individuele oorzaak van de verhoogde bloedsuikers, besefte Krijger-Dijkema. Op de terugweg van de ontmoeting met Van Ommen bedacht ze de naam diabetypering voor het indelen van patiënten.

Toen TNO een eerstelijnspraktijk zocht om samen onderzoek mee te doen, greep ze haar kans. Met projectsteun van haar zorggroep, de Rijncoepel, deed ze in 2019 een pilotstudie in de wijk Stevenshof in Leiden.

Wat was de opzet?

Krijger-Dijkema: “We hebben vijftien mensen met een langdurige diabetes 2-geschiedenis onderzocht op hun diabetes subtype door middel van een uitgebreide orale glucose tolerantie test, OGTT. In plaats van twee keer de glucosespiegel vóór en na de inname van een glucosedrankje te meten, zoals vaak wordt gedaan, hadden we vijf meetmomenten. Bovendien stelden we steeds de insulinespiegel vast. Ten behoeve van het behandelplan deden we een 360 graden-diagnose waarbij we naar leefstijlfactoren zoals stress en slaap keken. Daarna hebben we de patiënten zes maanden behandeld.”

Met welke resultaten?

“Zoals het nu gaat krijgt iemand de diagnose diabetes als de (nuchtere) bloedsuiker boven een bepaalde drempelwaarde uitkomt. De algemene aanname is dat een combinatie van insulineresistentie van de lever of spieren en een verminderde insulineafgifte de hoge bloedsuikers bij diabetes type 2 veroorzaakt. Maar wat er precies bij de individuele persoon met diabetes aan de hand is, weten we bij deze manier van diagnose stellen niet.”

“Uit onze pilot werd duidelijk dat mensen met diabetes-2 wat betreft hun onderliggende pathofysiologie onderling flink kunnen verschillen. Bij aanvang bleken vier van de vijftien deelnemers erg hoge nuchtere insulinewaardes te hebben. Hun alvleesklier was overactief, er was sprake van hyperinsulinemie. En dat terwijl ze al vele jaren de diagnose diabetes hadden. Bij de overige deelnemers bleken de nuchtere insulinewaardes ook verhoogd vergeleken met de insulinewaarden bij mensen zonder diabetes. Alle deelnemers bleken een vertraagde insulinepiek te hebben: in plaats van na een half uur, zoals je verwacht bij mensen zonder diabetes, kwam bij hen de piek van de insulineafgifte pas na 1 of 2 uur. Er bleek dus sprake te zijn van een verstoorde insulineafgifte, wat van invloed is op de hoogte van de bloedglucosespiegels.”

Uit onze pilot werd duidelijk dat mensen met diabetes-2 wat betreft hun onderliggende pathofysiologie flink kunnen verschillen

Anne-Margreeth Krijger – Dijkema

“Met behulp van gerichte leefstijlbegeleiding daalde bij iedereen na drie maanden het HbA1c, het gewicht en de buikomvang. Alle patiënten die insuline-injecties of een sulfonylureumderivaat gebruikten konden stoppen. Bij dertien deelnemers daalden de nuchtere insulinewaarden en bij negen deelnemers nam de hoogte van de insulineafgifte, de insulinepiek, toe. Hiermee kon het effect van de leefstijlinterventie goed worden gevolgd. De waarden gaven aan dat leefstijlveranderingen de insulinegevoeligheid van organen en het functioneren van de alvleesklier verbeteren.”

Wat betekent dat voor de medische praktijk?

“De huidige diagnose en behandeling zijn sterk gericht op het controleren van de bloedglucose. Ik denk dat we op meer parameters moeten navigeren dan we nu doen. Ongetwijfeld zijn er mensen met een slechte alvleesklierfunctie, die wellicht juist insuline nodig hebben. Maar er zijn ook mensen die bij wijze van spreken zwemmen in hun eigen insuline: als je dat weet, denk je wel drie keer na voordat je deze mensen insuline-injecties adviseert.”

Sommige mensen zwemmen bij wijze van spreken in hun insuline

“Dan heb je nog de groep met een (iets) verminderde alvleesklierfunctie in combinatie met insulineresistentie van bijvoorbeeld spieren of lever. Door het subtyperen van mensen met diabetes kun je deze verschillende groepen identificeren en er vervolgens je behandeling – leefstijl of medicamenteus – op afstemmen.”

“Het aanpakken van de oorzaak van de hoge bloedglucoses, wat een symptoom is, moet het doel van de behandelstrategie zijn. Niet alleen het verlagen van de bloedglucose is belangrijk, maar ook de manier waarop je deze verlaagt. Je kunt het vergelijken met iemand die koorts heeft. Je kunt dan paracetamol toedienen om de koorts te verlagen, maar beter is het om de oorzaak van de koorts weg te halen.”

Hoe reageren je collega’s op de resultaten?

“Het onderzoek strookt niet echt met het huidige verdienmodel van mijn beroep, want uiteindelijk zullen mensen minder medicijnen nodig hebben… Maar als apotheker ben ik in hart en nieren een zorgverlener. Door het onderzoek ben ik in contact gekomen met veel enthousiaste collega’s die er net zo over blijken te denken. We noemen onszelf de leefstijlapothekers. Als iemand beter af is met minder medicijnen, dan staan wij daar achter: ‘Gezond met zo min mogelijk pillen’. Ons doel is dat we in de toekomst vooral betaald worden op grond van de zorg die we verlenen, in plaats van hoofdzakelijk voor de doosjes met medicijnen die we uitgeven.”

Wat is het vervolg? Wat zou je willen dat er nu gebeurt?

“De in het onderzoek gebruikte manier van diabetypering is intensief. Het is niet haalbaar om bij iedereen een uitgebreide OGTT te doen. Maar ik ben ervan overtuigd dat door alleen al naar nuchtere insuline (of C-peptide) waarden te kijken, de extreme gevallen eruit gehaald kunnen worden. Ik heb daarom een voorstel voor een beslis- en stroomschema gemaakt dat ik graag deel met andere zorgverleners, en waarover ik een open discussie wil voeren. Andere metabole parameters zoals triglyceriden, HDL en buikomvang worden ook in dat schema betrokken. Bij Arts en Leefstijl geef ik hier webinars over. Daarmee hoop ik zorgverleners te ondersteunen bij het toepassen van de inzichten. Binnen onze zorggroep zijn we bezig met de aanvraag van een vervolgproject waarin we de patiënten volgens het stroomschema willen begeleiden. Als samenleving zijn we eraan gewend dat onze software en telefoon regelmatig een update krijgen, het wordt tijd dat de diagnostiek rondom diabetes ook een update krijgt.”

Afgelopen oktober werd Anne-Margreeth Krijger-Dijkema uitgeroepen tot Leefstijlprofessional van het jaar 2020. Meer over de achtergronden van Anne-Margreeth en haar verkiezing tot leefstijlprofessional van 2020 op de site van Arts en Leefstijl

Lees hier het interview met Suzan Wopereis (TNO) en José Castela Forte (Ancora) over diabetypering

Onderzoek door Stichting Je Leefstijl Als Medicijn en TNO toont ook aan dat diabetypering nodig is

Bij dat onderzoek hebben we bij 100 deelnemers de mogelijkheid geboden om een c-peptide meting te doen. Tezamen met hun nuchtere suiker hebben we hierdoor een HomaIR berekening kunnen doen. Daaruit bleek dat er mensen waren die nagenoeg geen insuline maakten en waarbij de diagnose niet diabetes type 2 moest zijn maar LADA (zie hieronder het persoonlijke verhaal van deelnemer Rennie Fopma. Daarnaast waren er deelnemers die insuline voorgeschreven hebben gekregen die zelf al heel veel insuline aanmaakten dus hier is sprake van ernstige insuline resistentie.

Een 360 graden aanpak om diabetes 2 te doorbreken

Je Leefstijl Als Medicijn een holistische 360 graden aanpak
Je Leefstijl Als Medicijn een holistische 360 graden aanpak

Wetenschappelijke onderbouwing 360 graden diagnose voor diabetes type 2

Lees ook het wetenschappelijk onderzoek door onder andere professor Hanno Pijl en TNO wetenschapper Ben van Ommen. Beiden lid van de raad van advies van Stichting Je Leefstijl Als Medicijn.

https://jeleefstijlalsmedicijn.nl/wetenschappelijk-aangetoond-diabetes-genezen-met-leefstijl-als-medicijn/

Heb jij diabetes type 2 en wil jij die ook doorbreken?

Word lid van onze online FB community.

Meer informatie over diabetes type 1

Ook voor diabetes type 1 heeft Stichting Je Leefstijl Als Medicijn nu een leefstijlprogramma. Meer informatie op de pagina Diabetes 1 in eigen hand.