Waarom je Tim Noakes moet kennen

Er is een aantal belangrijke redenen waarom je de Zuid-Afrikaanse professor Tim Noakes (1949) zou moeten kennen. De Zuid-Afrikaan is emeritus hoogleraar in sport- en bewegingswetenschappen aan de Universiteit van Kaapstad en ontving een eredoctoraat aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.

Hij liep meer dan zeventig (ultra)marathons en schreef onder meer de bestseller Lore of running. Nadat bij hem diabetes type II werd vastgesteld, richtte hij zich op voeding. Hij zette vraagtekens bij de wetenschap achter de oorzaak van obesitas, hart- en vaatzieken en hartinfarcten.  

Rechtszaak tegen Tim Noakes

Noakes ging als een van de eersten in tegen heersende opvattingen binnen zijn eigen vakgebied. Nadat Noakes in 2014 op een tweet van een moeder reageerde met de opmerking dat het belangrijk was haar kind na de borstvoeding te laten wennen aan lage koolhydraat- en hoge vetinname, kreeg hij een rechtszaak aan zijn broek. De toenmalige voorzitter van de Association for Dietics in South Africa, vond dat Noakes’ voedingsadvies niet gebaseerd was op wetenschappelijke inzichten en strijdig was met de internationale en lokale richtlijnen voor bijvoeding. Met zijn advies schade hij de gezondheid van de baby. Bovendien, zo was het verwijt, wist hij niets over de gezondheid en leeftijd van de baby. Na een lange rechtszaak werd Noakes in mei 2017 vrijgesproken van “extreem onconventioneel advies’ en werd hij niet uitgesloten van registratie als medicus. 

 

Tegen de stroom in

In 2011 -op zijn 61^e– komt Noakes in het blad Discovery ‘uit de kast’. Hij verkondigt dat de overconsumptie van geraffineerde koolhydraten giftig kan zijn voor het lichaam. “Brood en granen -de bijbelse basis van leven- maar ook rijst, pasta en geraffineerde koolhydraten in het algemeen zijn voor mij persoonlijk mogelijk niet zo gezond als ik altijd heb geloofd”, aldus Noakes in het artikel “Against the grains” (tegen de stroom in).  

 

Voedingsrichtlijnen en overgewicht

Hij kwam op deze nieuwe gedachten door de Voedingsrichtlijnen 2010 in de Verenigde Staten. Deze richtlijnen promootten het concept van de voedingspiramide: “eet dagelijks 6 tot 11 porties brood, granen, rijst en pasta”. Hoewel de bevolking zich beter aan deze richtlijnen hield dan ooit, werd overgewicht in de VS het grootste medische probleem, constateerde Noakes. Hij onderzocht het verband tussen deze epidemie en de toegenomen koolhydraatinname en trok een viertal conclusies:

1. Granen zijn pas sinds de laatste 20.000 jaar een substantieel onderdeel van de menselijke voeding, terwijl vlees al zo’n 315.000 jaar op het menu van de moderne mens staat. Interessanter is dat de overgang van een eiwitrijke naar een op graan gebaseerde voeding overal gepaard ging met een afname van de gemiddelde lichaamslengte en het voorkomen van de eerste gebreksziekten, zoals beriberi, pellagra en scheurbuik. Deze ziekten leidden pas begin twintigste eeuw tot de ontdekking van vitaminen.
2. Er is een toename van publicaties van onderzoekers die experimenteren met koolhydraatarme diëten. Sommige van hen opperen dat wij mensen onze huidige lengte en herseninhoud in de afgelopen miljoen jaar alleen konden ontwikkelen omdat we nieuwe bronnen van hoogwaardig eiwit aanboorden, in het bijzonder vlees en vis. Zulke energierijke bronnen zijn vooral belangrijk voor zuigelingen en jonge kinderen, ofwel in de fase dat het brein zich snel ontwikkelt. Hierdoor is het menselijke spijsverteringsstelsel duidelijk geconstrueerd voor de vertering van eiwitrijke voeding en vertoont het meer overeenkomsten met dat van de carnivore leeuw, dan met dat van onze naaste verwanten, de fruit- en plantenetende chimpansees. Misschien zijn mensen qua spijsverering zelfs werkelijk carnivoren.
3. Lage koolhydraatdiëten presteren als het om gewichtsverlies gaat minstens zo goed als de traditionele lage vet en hoge koolhydraten diëten. Er is geen gepubliceerd onderzoek dat aantoont dat deze onconventionele diëten nadelige gevolgen voor de gezondheid hebben.
4. Eiwit is een potente eetlustonderdrukker, misschien omdat te veel eiwit voor mensen toxisch is. Het gevolg is dat lage koolhydraat diëten met een hoger aandeel eiwit niet de frequente hongeraanvallen oproepen die zo gebruikelijk zijn bij caloriebeperkte, koolhydraatrijke diëten.

Uitblijven van het hongergevoel

Dit uitblijven van hongergevoel maakt het makkelijker je aan het dieet te houden en werkt blijvend gewichtsverlies in de hand. Koolhydraten aan de andere kant, en vooral snelle koolhydraten, leiden mogelijk tot een verslaving die aanzet tot het overeten van allerlei voedingsmiddelen, inclusief vet, en werken zodoende gewichtstoename in de hand.  

 

Follow the money

Noakes is ervan overtuigd dat de onbeperkte inname van vooral geraffineerde, verslavende koolhydraten de overconsumptie van calorieën genereert en niet een hoge vetinname, zoals gewoonlijk wordt gedacht. Dat hoge vetinname ongezond zou zijn komt niet voort uit gezondheidsonderzoeken, maar is zorgvuldig in de markt gezet door multinationals die nu eenmaal meer kunnen verdienen aan het verkopen van koolhydraatrijke voeding. Noakes: “Als je de werkelijke oorzaak van een (voedings)probleem wilt vinden; volg het spoor van geld”. Als een koolhydraatbeperkt dieet gezonder is dan wij nu geloven, waarom wordt dat feit dan verborgen?, vraagt Noakes zich in het Discovery-artikel af. Hij wijst in het antwoord naar enkele zeer grote industrieën, waaronder de frisdrankindustrie en de suiker- en zoetwarenindustrie. Deze industrieën produceren allemaal koolhydraatrijke producten met minimale voedingswaarde. Ze willen niet dat de consumenten dit weten, want dat kost hen omzet.    

“Als je de werkelijke oorzaak van een (voedings)probleem wilt vinden; volg het spoor van geld”

Experiment

In zijn zoektocht naar de waarheid, onderwierp Noakes zichzelf aan een experiment. Hij vermeed rigoureus brood, granen, rijst, pasta en geraffineerde koolhydraten en vulde het ‘gat’ op met vlees, vis, fruit, groenten en vetten, inclusief noten. Vijf maanden later was hij lichter dan 20 jaar geleden en liep hij harder dan 20 jaar geleden. Hij ontdekte hoe hij het gewenste lichaamsgewicht kon handhaven, zonder het gevoel te hebben dat hij zich op voedingsgebied iets onthield. Hij sport alleen wanneer hij wil sporten. Zijn vrienden zijn onder de indruk: hier kan geen dieet, laat staan cosmetische chirurgie tegenop.  

Vijf maanden later was hij lichter en liep hij harder dan 20 jaar geleden

Echte voeding

Noakes is ook een van de auteurs van “Koolhydraatarm, suikervrij, vetrijk, Het nieuwe eten volgens de Real Meal Revolutie”. Het was William Banting, begrafenisondernemer in Londen die in 1862 het LCHF-dieet (met weinig koolhydraten en veel vetten) herontdekte. Banting leed aan obesitas en zijn arts William Harvey paste daarop -min of meer als experiment- zijn voeding aan. Hij gaf Banting vier adviezen:

1. Eet vier bescheiden maaltijden per dag
2. Vermijd brood, melk, boter, biet, suiker of aardappels. Boter bevatte, zo dacht men, zetmeel.
3. Vermijd wortelgewassen, zoals bieten, wortels, rapen en pastinaken
4. Vermijd voedsel dat zetmeel bevat, zoals granen

Banting-dieet

Na het opvolgen van het voedingsdieet van zijn arts verloor Banting snel vele kilo’s en voelde zich veel beter. In 1863 schreef hij het boekje “Letter On Corpulence Addressed to the Public”. In de visie van Je leefstijl als medicijn is de pijler voeding gebaseerd op deze inzichten van Banting. De real meal revolutie is een herwaardering van deze uitgangspunten.  

 

In de visie van Je leefstijl als medicijn is de pijler voeding gebaseerd op deze inzichten van Banting.

Andere mindset

Mensen zijn vaak geneigd te denken dat dingen lopen zoals ze lopen. Dat je niks tegen veroudering kunt doen en dat voedingsadviezen inwisselbaar zijn omdat ze toch niet werken. Door te blijven hangen in deze aannames, verliezen ze het zicht op principes. Oorzaken van negatieve gebeurtenissen leggen ze buiten zichzelf. Daardoor hoeven ze hun gedrag niet aan te passen. Verslaafd aan (koolhydraatrijke en vetarme) voeding, worden ze dikker en verliezen kwaliteit van leven. Op zoek naar een oplossing -buiten zichzelf- richten ze hun hoop op de farmacie, een industrie die ons -net als de voedingsindustrie- verslaafd maakt. Ook hier geldt Noakes’ wijsheid: “als je de werkelijke oorzaak van een probleem wilt vinden; volg het spoor van geld” Het aanpakken van de oorzaak van gezondheidsproblemen vereist een andere mindset, kennis en moed. Je leefstijl als medicijn (what’s in a name) ondersteunt hierbij vanuit de vijf zogenaamde leefstijlzuilen: (onbewerkte) voeding, betekenisvolle relaties, functioneel beweging, stressvermindering en bioritmiek. 

… door te blijven hangen in deze aannames verliezen ze het zicht op principes. Oorzaken van negatieve gebeurtenissen leggen ze buiten zichzelf. Daardoor hoeven ze hun gedrag niet aan te passen.

Hoe is het zo gekomen?

Noakes maakt in zijn boek duidelijk dat het voedingsprobleem van de 21^e eeuw niet van de een op de andere dag ontstaan is. Drie gebeurtenissen in de geschiedenis van de mensheid liggen aan de basis van ons voedingsprobleem.

1. Allereerst blijkt de landbouwrevolutie -wanneer we kijken naar voeding en beweging- niet zo’n goed ‘idee’ te zijn geweest. Mensen hoefden niet meer rond te trekken op zoek naar voedsel. Daarnaast gingen mensen over op een voedselpakket dat vooral gebaseerd was op granen: mensen werden kleiner, dikker en vatbaarder voor ziekten. De huidige granen zijn het meest veredelde en resistente voedsel dat in de loop der tijd minder voedingswaarde heeft gekregen en ons verteringsstelsel meer en meer op de proef stelt.
2. De ‘Dietary Goal for Americans’, een overheidsrichtlijn uit 1977 was gebaseerd op de aanname dat het cholesterolgehalte in het bloed stijgt door vetrijke voeding. Dat zou leiden tot hart- en vaatziekten. Hierdoor gingen mensen over naar een vetarm, koolhydraatrijk dieet. De gevolgen hiervan zijn een drastische stijging wereldwijd van obesitas en diabetes type II, in de laatste veertig jaar.
3. De derde oorzaak van het voedingsprobleem is het genetisch gemanipuleerd voedsel. Dit is een keuze voor winstmarges, niet voor gezondheid. Ons spijsverteringsstelsel kan er niet mee omgaan en we hebben geen idee wat dit gemanipuleerde voedsel op lange termijn met onze gezondheid doet.

Bij dit artikel is onder meer gebruik gemaakt van het blog dat Melchior Meijer schreef naar aanleiding van het artikel Against the grains, in: Discovery: “Topinspanningsfysioloog komt uit de kast“, 13 februari 2012  

Het voedingsadvies voor mensen die diabetes type 2 om willen keren.

Het voedingsadvies dat wij in onze Facebookgroep Diabetes 2 Doorbreken geven is mede gebaseerd op het boek Koolhydraatarm, Suikervrij, vetrijk. Mede geschreven door de Zuid-Afrikaanse Professor Tim Noakes.

Tim Noakes is emeritus professor in sport- en bewegingswetenschappen aan de universiteit van Kaapstad en ontving een eredoctoraat aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. De methode die hij toepast noemt hij dan het Banting Dieet. Bij de stichting zijn dan ook gecertificeerde Bantingcoaches aangesloten.