Werken op onregelmatige tijden druist in tegen het menselijk bioritme. 8 tips hoe je hier het best mee om kan gaan door arts en slaapcoach Aline Kruit en slaapcoach Irma Leijten

Onregelmatige werktijden passen niet bij ons bioritme

Bijna 4 miljoen Nederlanders werken buiten de zogenaamde kantoortijden, dit houdt in dat ze in ploegendiensten werken of werktijden hebben die starten of eindigen tussen 18.00 uur en 6.00 uur.
Werken op onregelmatige tijden druist in tegen het menselijk bioritme, dat aangestuurd wordt door de biologische klok in de hersenen. Het past het beste bij ons bioritme als we overdag wakker zijn en ‘s nachts, als het donker is, slapen. Niet alleen het slaapwaakritme wordt aangestuurd door de biologische klok, maar ook tal van andere processen, zoals de hormoonhuishouding, de lichaamstemperatuur, de spijsvertering en de bloeddruk.
Mensen die op onregelmatige tijden werken verstoren onbedoeld hun biologische klok en slapen gemiddeld een tot twee uur korter dan mensen met regelmatige werktijden. Verstoring van het bioritme geeft een verhoogde kans op suikerziekte, hartvaatziekten, mentale aandoeningen, fouten en ongelukken.
Het zou dus verstandig zijn om werktijden die niet passen bij het menselijk bioritme zoveel mogelijk uit te bannen.

Stoppen met onregelmatige werktijden?

Helaas is dat een utopie. We leven in een maatschappij die 24/7 doordraait. De zorg en de hulpdiensten staan dag en nacht paraat, werk aan de weg en aan het spoor gebeurt veelal ‘s nachts, journalisten zorgen voor de vulling van onze ochtendkrant die ‘s nachts gedrukt wordt, fabrieken draaien dag en nacht door en moeten worden schoongemaakt, onze bestellingen hebben we de volgende dag in huis, we laten ons de wereld over vliegen, en zo zijn er nog veel meer mensen die werken als anderen slapen.
Nu is het niet zo dat onregelmatige werktijden alleen maar nadelen hebben. Voor sommige mensen is het heerlijk om geen 9-to-5-sleur te hebben, ze kunnen gezinstaken goed combineren en het verdient vaak beter. Dus op sociaal en psychisch vlak pakt het vaak nog niet zo slecht uit. Kijken we naar de lichamelijke gevolgen, dan is er geen enkel voordeel. Het is zelfs schadelijk.

Verminderen van schadelijke effecten

De uitdaging is: hoe kun je de voordelen behouden en de nadelen verminderen? Dan komt ook leefstijl in beeld.

Als je nachtdienst hebt, kun je ‘s morgens ontbijten en rond 18.00 uur je avondeten nuttigen. Dus eet je avondmaaltijd niet ‘s nachts op. Je spijsvertering is daar niet op ingericht.

Streef naar zeker 7 uur slaap per etmaal.

Dit zijn dutjes van maximaal een half uur, die je kunt gebruiken om je goed voor te bereiden op een dienst, die je tijdens een nachtdienst kunt doen om je alertheid te verhogen of om energie op te doen als je te weinig slaap hebt gehad.

Zorg voor meer licht als je wakker wilt zijn en voor minder als je wilt slapen. Toediening van extra blauw licht in de nacht is niet verstandig, het maakt je wel wakkerder, maar het verstoort het bioritme nog meer.

Beweging bevordert de diepe slaap, helpt bij het voorkomen van overgewicht en is goed voor hart en bloedvaten.

  • Wat veel mensen met onregelmatige werktijden zelf zeggen: Ik houd onregelmatig werk alleen maar vol als ik goed voor mezelf zorg. Dus ik rook niet, drink weinig alcohol, eet gezond en ik sport. Een mooi advies!
  • Een ander belangrijk punt is je af te vragen of onregelmatige werktijden (nog) wel bij je passen. Voor ochtendmensen is het bijvoorbeeld moeilijker dan voor avondmensen. Ook wordt het lastiger naarmate je ouder wordt. Ben je een type dat houdt van structuur en zekerheid, dan is onregelmatig werk misschien minder geschikt voor jou.
  • Ook je werkgever heeft een verantwoordelijk jou zo gezond mogelijk te laten werken. Dus kijk samen wat bijvoorbeeld te verbeteren is in de roostering en of er mogelijkheden kunnen worden gecreëerd voor de powernap.

Meer weten?

Als je meer wilt weten over gezond blijven bij onregelmatige werktijden of als je iemand kent die baat zou hebben bij meer tips, lees dan Goede nacht, lekker slapen en beter presteren bij onregelmatige werktijden van slaapcoaches Irma Leijten en Aline Kruit. Een boek vol interessante interviews, toegankelijke kennis, heldere illustraties en veel praktische adviezen voor zowel werknemers als werkgevers, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en uitgebreide ervaring.

Leefstijl e-book; Hoe gezond leven kan bijdragen aan herstel

Leefstijl e-book

het leefstijl e-boek door leefstijltherapeut Jaap Wonders Hoe gezond leven kan bijdragen aan herstel is voor 5 euro via Je Leefstijl Als Medicijn te verkrijgen.